تاریخ بانک و بانکداری

تاریخ بانک و بانکداری را می‌توان به قرن‌های گذشته بسط داد. براساس اسناد موجود، نخستین بانک در دوران حمورابی و تمدن آشور در عراق کنونی بوجود آمده است. اسناد مختلفی از این دوران در دست است که نشان می‌دهد واحدهای مختلفی زیرنظر خزانه دولتی وجود داشته است که حقوق کارمندان نظیر صنعتگران به آن واریز می‌شده است و هر یک از آنان در صورت نیاز به این واحدها مراجعه کرده و پول دریافتی خود را چه به صورت تمام و یا بخشی از آن دریافت می‌نموده اند.

قدمت نخستین بانک ایرانی به دوران پیش از تاریخ بازمی‌گردد.

اما، نخستین نشانه‌های بانک در ایران با کمی تاخیر نسبت به دوران حمورابی، در دوره هخامنشیان تاسیس شده است. اسناد موجود نشان می‌دهد، در این دوران سازمانی زیرنظر دولت مرکزی در تخت‌جمشید فعالیت می‌کرده است که وظیفه آن‌ انتقال پول میان دولت‌های گوناگون، مراودات مالی، دادوستد و تسهیل فرایند دادوستد بوده است. چنین نشانه‌هایی در دوران مختلف ایران همانند ساسانی و صدر اسلام و یا تمدن‌های گوناگون همانند رومی‌ها و یونانیان وجود داشته است. براساس نشانه‌ها و اسناد موجود در دوران صفوی خاندان‌های ارمنی‌تبار اقدام به تاسیس صرافی‌ها و بانک‌های شخصی می‌کردند.

با این کار نقش بسیار زیادی در مراودات مالی و تجارت ایران با کشورهای فرنگی برعهده داشتند. از طرفی دولت و شخص شاه از چنین بانک‌هایی حمایت می‌کرد؛ زیرا، آن‌ها برای رفتن به کشورهای اروپایی فاقد مسائل شرعی و دینی بودند و به راحتی می‌توانستند با اروپائیان ارتباط برقرار کنند. ازاین‌رو، شخص شاه به‌خصوص شاه عباس، ارمنی‌ها را به تاسیس صرافی‌ها و مؤسسات مالی تشویق می‌کرد و حتی به آنان جایزه‌هایی پرداخت می‌نمود. این روند در دوران قاجار ادامه یافت و افرادی که مورد اعتماد شخص شاه بودند، اقدام به تأسیس مؤسسات مالی می‌کردند.

این مؤسسات مالی با دارا بودن حواله‌های گوناگون که بخشی از آن متعلق به شخص پادشاه بود، به داد و ستد با اروپاییان می‌پرداختند؛ اما، بساط این مؤسسات در دوره‌های کوتاه به دلایل گوناگونی همانند غضب پادشاه، ورشکستگی و یا عدم‌توانایی ارتباط با اروپاییان چیده می‌شد. نخستین بانک تاسیس شده در ایران در دوران قاجار توسط انگلیسی‌ها دایر شد که فعالیت آن همانند صرافی‌، تبدیل پول، تسهیل فرایند دادوستد ایرانیان با اروپاییان بود.

بانک در جهت تسهیل داد و ستد و تبادلات تجاری پدید آمد.

از وظایف نوین این بانک نگهداری پول مردم بود که در مقابل پولی به عنوان سود به صاحبان پول پرداخت می‌شد؛ اما، با برچیده شدن این بانک و آغاز سلطنت رضا پهلوی، این پادشاه تصمیم گرفت تا بانکی کاملاً ایرانی با همت ایرانیان تاسیس کند. به همین دلیل، نخستین بانک ایرانی با نام بانک قشون در سال 1308 هجری‌شمسی در خیابان سپه تأسیس شد.

بانک قشون که بعدها به نام بانک سپه تغییر نام داد از قدیمی‌ترین بانک‌های معاصر است.

این بانک به طور تخصصی وظیفه پرداخت حقوق به سپاهیان و ارتش شخصی پهلوی را برعهده داشت. به همین دلیل، به بانک قشون معروف بود. درجه دارانی و یا بازنشستگان ارتش شاهنشاهی نیاز بود برای دریافت حقوق خود به این بانک مراجعه نمایند. این بانک در سال‌های بعد همچنان به فعالیت خود ادامه داد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به نام بانک سپه تغییر نام داد. از آن زمان تاکنون بانک های گوناگونی تاسیس شد که گاه توسط ایرانیان و گاه با مشارکت اروپاییان برپا شده است.