ربا چیست؟

ربا یکی از مسائل مالی است که نظرات بسیاری از منظر قانونی و شرعی در خصوص آن ارائه شده است. این مسئله از دیرباز و از ابتدای ظهور اسلام مورد بحث قرار گرفته و پیامبر اکرم (ص) به صورت مستقیم نفرمایشاتی در احادیث اذعان داشته است.

ربا یکی از مسائل مهم در حوزه اقتصاد است!

این مسئله مالی در چندین سوره همانند بقره، روم و آل عمران عامل ویرانی خوانده شده و یکی از اصول جنگ با خدا مطرح شده است. تاریخ ربا و دریافت سود نامتعارف قدمتی به طول بیش از هزاران سال دارد. به طوری که ویل دورانت در کتاب خود از آن نام برده و مدعی شده اسنادی وجود دارد که افراد مبلغی را از سرمایه‌داران دریافت و مبلغی بیشتر را به آنان می‌داده‌اند. این سود در مواردی به صورت نقدی و در مواردی با ارائه اجناس گوناگون پرداخت می‌شده است. این مسئله با ظهور اسلام حرام و انجام آن جرم درنظر گرفته شد. براساس دیدگاه فقهای اسلامی، گناه ربا هر چقدر هم کوچک باشد، با زنا با محارم برابر است.

اگرچه در مواردی سود گرفته شده از اصل پول، ربا به شمار نمی‌آید و در محدوده سود بانکی تلقی می گردد. به طور کلی، سودی که در حد متعارف باشد و نشانه‌هایی از ربا در آن موجود نباشد، حلال بوده و هرگز ربا محسوب نمی شود. مسلمانان و فقهایی که چنین سودهایی را حلال می‌دانند، معتقدند منظور از این مسئله مالی ربا در قرآن، سودی است که بیش از حد متعارف بوده که منجر به برده‌داری افراد می گردد. در صورتی که سود بانکی آسیبی به افراد وارد نخواهد کرد و باعث گردش مالی در کشورها می‌شود؛ اما، بیشتر مسلمانان هر نوع سودی را که از اصل پول بیشتر باشد ربا دانسته و حرام می‌دانند.

از نظر اسلام، ربا باعث برده داری و تاراج اموال افراد می‌شود.

به استثنای سود بانکی، براساس نظرات فقها در سه مورد دیگر این مسئله مالی حلال بوده و اشکالی ندارد. مالی که میان فرزند و پدر، همسران و مسلمان و کافر حربی (به شرطی که رباگیرنده را مسلمان دریافت نماید) جاری شود. در غیر اینصورت، ربادهنده و رباگیرنده افزون بر ضبط اموال به شش ماه تا سه سال زندان محکوم می‌شود. این مسئله مالی به دو نوع قرضی و معاملی تقسیم می گردد. منظور از نوع اول، ربایی است که براساس شرط و وجه نقدی باشد. نوع دوم و معاملی، فرد ربا دهنده در مقابل پول پرداختی کالایی با ارزش بیشتر از مبلغ پول خود دریافت می‌کند.